Το οικολογικό μας αποτύπωμα

		Το οικολογικό μας αποτύπωμα      Aπό τότε που ήμουν στην εύθραυστη εφηβική ηλικία όπου οι γνώμες των άλλων για μένα είχαν σημασία και μέχρι σήμερα που μπορώ να υπερασπιστώ τον τρόπο μου με «λογικά» επιχειρήματα μέσω της permaculture (αεικαλλιέργειας), κατηγορούμαι πολλές φορές για έλλειψη «κοπαδικότητας».     Πάντα θεωρούσα πως ήταν εντάξει να έχω λίγα παπούτσια/ρούχα και να τα φοράω μέχρι να λιώσουν. Και ύστερα να φορέσω τα ρούχα ή παπούτσια άλλης, γιατί απλά τα βαρέθηκε, ενώ είχαν τουλάχιστον 2 χρόνια ζωής ακόμα. Αυτό με καθιστούσε «εκτός της μόδας» και φυσικά «τσιγκούνα». Ή να επαναχρησιμοποιώ χαρτί για τις σημειώσεις μου, το οποίο είναι ήδη τυπωμένο από τη μία μεριά. «Πάρε ένα καθαρό χαρτί», μου λένε. «Μα αφού θα γράψω μια σημείωση και ύστερα θα το πετάξω, γιατί να χρησιμοποιήσω καινούργιο;» τους λέω. Και βέβαια, τίθεται και το θέμα της χορτοφαγίας. «Α, είσαι χορτοφάγος;» να με ρωτάνε λες και έχω λέπρα. «Ναι, μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις τρώω κρέας και αν έχω όρεξη, που δεν μου κάνει καθόλου όρεξη τώρα τελευταία» τους λέω. «Ρε τι πάθαμε;» να μου λένε…     Να τι πάθαμε… Πρώτα απ’ όλα πάθαμε τόσο μεγάλη «κοπαδοποίηση», που δεν κατανοούμε πως υπάρχει άλλος τρόπος να δούμε τα πράγματα… πως ο τρόπος που σκέφτεται και διαχειρίζεται το μεγαλύτερο ποσοστό του κόσμου γύρω μας τα καθημερινά θέματα και ως αναπόσπαστο συνεπακόλουθο, τους πόρους της γης, (γιατί οι καθημερινές μας υποθέσεις συνήθως χρησιμοποιούν κάποιον πόρο όπως πχ πετρέλαιο) μπορεί στην τελική να μην είναι ο μόνος τρόπος να δούμε και να διαχειριστούμε τα πράγματα.      Με άλλα λόγια, χάρη στην ατέρμονη ανάγκη μας να είμαστε στη μόδα με καινούργια πράγματα, να χρησιμοποιούμε «καθαρό» χαρτί, να τρώμε κρέας σε καθημερινή βάση και άλλα άπειρα πράγματα που κάνουμε καθημερινά, δε σκεφτόμαστε ούτε λεπτό τις επιπτώσεις που έχει η κάθε μας κίνηση στη Γη και στους πόρους της.  Είμαστε τόσο απασχολημένοι με την αυτοκαταστροφή μας, που δεν το έχουμε πάρει καν χαμπάρι!!     Ευτυχώς υπάρχει ένας τρόπος για όλους μας να γνωρίζουμε, να κατανοήσουμε και να συγκρίνουμε την επίδρασή (αποτύπωμά) μας στη Γη και στους πόρους της, μπας και ξυπνήσουμε λιγάκι…     Το οικολογικό αποτύπωμα είναι ένα μέτρο χρήσης των πόρων ενός ανθρώπου, μιας κωμόπολης, μιας πόλης ή ενός κράτους. Μετράει τη χρήση της ενέργειας, του νερού, του φαγητού, του ρουχισμού, των υλικών στέγασης και της μετακίνησης. Το κάθε ένα από αυτά υπολογίζεται και δίνεται σε εκτάρια (1 εκτάριο = 10 στρέμματα). Δεν υπάρχει πλέον δικαιολογία να μην ξέρουμε τι κοστίζουμε στη Γη και επειδή το αποτύπωμά μας είναι μετρήσιμο, μπορούμε να το μειώσουμε. Το να μειώσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα είναι ένας από τους στόχους σχεδιασμού της permaculture.    Ο κάθε ένας μπορεί να μετρήσει το αποτύπωμά του. Για να έχουμε μία δίκαιη και ισότιμη χρήση των πόρων της Γης, ο κάθε άνθρωπος χρειάζεται ένα αποτύπωμα των 2,5 εκταρίων (25 στρεμμάτων) για να ικανοποιήσει όλες του τις ανάγκες και να στηρίξει τις διαδικασίες της φύσης που κάνουν τη ζωή εφικτή.  Αυτή τη στιγμή, οι Έλληνες έχουν ένα αποτύπωμα των 5,6 εκταρίων, δηλαδή ο μέσος Έλληνας χρειάζεται 56 στρέμματα. Εάν όλοι καταναλώναμε έτσι, θα χρειαζόμασταν σχεδόν τρεις πλανήτες για να συνεχίσουμε να ικανοποιούμε όλες μας τις ανάγκες. Όσο μεγαλύτερο το αποτύπωμά μας, τόσο πιο πολλούς πόρους της Γης χρησιμοποιούμε. Για παράδειγμα, ένα παιδί που ψάχνει για τροφή στους σκουπιδοτενεκέδες της Βομβάης έχει σχεδόν μηδενικό αποτύπωμα, ενώ τα παιδιά στο Αμστερνταμ μπορεί να έχουν ένα αποτύπωμα 9 εκταρίων (90 στρεμμάτων). Κατά μέσο όρο, οι Ολλανδοί έχουν ένα αποτύπωμα των 7 εκταρίων (70 στρεμμάτων). Ο πλανήτης δεν έχει τη δυνατότητα να στηρίξει αυτό το βαθμό καταναλωτισμού. Αυτό σημαίνει πως πολλά έθνη κάνουν επιδρομές πόρων από όλο τον κόσμο για πετρέλαιο, ξυλεία, θέρμανση, τρόφιμα και ενδύματα. Μία χώρα όπως το Αφγανιστάν έχει ένα μικροσκοπικό αποτύπωμα γιατί παράγει σχεδόν τα πάντα όσα χρησιμοποιεί. Οι άνθρωποι χτίζουν μόνοι τους τα σπίτια τους, καλλιεργούν το μεγαλύτερο μέρος της τροφής τους, χρησιμοποιούν ελάχιστα μέσα μεταφοράς και επομένως δεν συμβάλλουν στη μείωση των μη ανανεώσιμων πόρων. Υπάρχει επίσης πολύ λίγη μόλυνση ή υπερφόρτωση των οικοσυστημάτων. Είναι πολύ πιο κοντά στο να είναι ένα κλειστό (αυτοτροφοδοτούμενο) σύστημα απ΄ ότι οι περισσότερες χώρες. Η έννοια των «τροφοχιλιόμετρων» χρησιμοποιείται για να συνειδητοποιήσουμε το αποτύπωμά μας όσον αφορά την τροφή. Τα τροφοχιλιόμετρα είναι ένα μέτρο του πόσο μακριά ταξιδεύει η τροφή μας και, συνεπώς, των πόσων πόρων χρησιμοποιήθηκαν για να φτάσει μέχρι το τραπέζι μας. Υπάρχει ένα τρίτο σημαντικό οικολογικό μέτρο που είναι πιο δύσκολο να βρούμε αλλά έχει υπολογιστεί για μερικά προϊόντα. Είναι το «κόστος κύκλου ζωής», ή το κόστος από την «κούνια στον τάφο» για κάθε προϊόν. Τις περισσότερες φορές αυτό μετριέται σε σχέση με την ενέργεια που απαιτείται να: • προμηθευτούμε τις πρώτες ύλες • κατασκευάσουμε το προϊόν • το συσκευάσουμε, μετακινήσουμε και προωθήσουμε • το πετάξουμε όταν απορρίπτεται ή είναι άχρηστο. Αυτό συνήθως αναφέρεται ως το «ενσωματωμένο κόστος ενέργειας». Ωστόσο, μπορεί να υπολογιστεί με άλλους τρόπους. Για παράδειγμα, το κάθε λίτρο εμφιαλωμένου νερού καταναλώνει 200 λίτρα νερού για την παραγωγή του. Αυτό είναι το κόστος του από την «κούνια στον τάφο», που είναι δηλαδή το αληθινό κόστος για να βρεθεί το νερό, να μπει σε σωλήνες, να καθαριστεί, να κατασκευαστούν τα μπουκάλια, να μετακινηθούν, να συσκευαστούν και εν τέλη να πεταχθούν, και, η επίπτωσή τους στην κλιματική αλλαγή. Το κόστος από την κούνια στον τάφο ενός μολυβιού αντιστοιχεί στο 30 τοις εκατό ενός στυλού. Ένας συνδετήρας συρραφής έχει μεγαλύτερο κόστος από έναν συνδετήρα, γιατί ο συνδετήρας επαναχρησιμοποιείται πολλές φορές. Κάθε προϊόν έχει ένα κόστος από την κούνια στον τάφο. Οποιοδήποτε προϊόν με περισσότερη συσκευασία από το ίδιο το προϊόν, έχει μεγαλύτερο κόστος.* Οι τρόποι για να μειώσουμε το οικολογικό μας αποτύπωμα είναι άπειροι. Εδώ παραθέτω μερικά προσωπικά παραδείγματα, τα οποία δεν απαιτούν καμία προσπάθεια πλέον, γιατί έχουν ενταχθεί στον καθημερινό μου τρόπο ζωής και ας με λέτε τσιγκούνα: • Κομποστοποιώ όλα τα οργανικά υπολείμματα από την κουζίνα μου. • Καλλιεργώ όσο πιο πολλή από την τροφή μου μπορώ με το κομπόστ που φτιάχνω και με τεχνικές που σέβονται τη φύση. • Μαζεύω και τρώω άγρια χόρτα και φρούτα όποτε μπορώ. • Αποξηραίνω/μεταποιώ προϊόντα τα οποία έχω σε πλεόνασμα, πχ αποξηραίνω τομάτες και φρούτα, φτιάχνω τοματοπελτέ, τουρσιά κλπ. • Η χορτοφαγία είναι πλέον η διατροφική μου προτίμηση. • Φοράω μεταχειρισμένα ρούχα και παπούτσια κατά 90%, τα οποία συνήθως μου δωρίζονται ή ανταλλάσσω. • Ο υπολογιστής μου είναι μεταχειρισμένος, το κινητό μου (τουλάχιστον 10 χρονών)δωρισμένο. • Οι λογαριασμοί μου αποστέλλονται μόνο μέσω email. • Μετακινούμαι με το ποδήλατο ή με τα πόδια, το λεωφορείο ή μοιράζομαι τις διαδρομές αυτοκινήτου με άλλους (car pooling). Μειώνω τα αεροπορικά ταξίδια (ιδιαίτερα στην Αυστραλία!!) • Εάν είναι ήδη στο τραπέζι και ειδικά αν είναι μια από αυτές τις πολυτελέστατες, πολύφυλλες χαρτοπετσέτες, θα έχει τουλάχιστον 3 χρήσεις: μία για το στόμα, μία για τη μύτη και μία για τον πισινό… στο ίδιο κομμάτι αν γίνεται! • Φτιάχνω τα δικά μου οικολογικά καθαριστικά (ξύδι για απολύμανση, σόδα για άλατα, αλισίβα για ρούχα, μαλλιά, κλπ) • Όταν πλένω τα πιάτα, τα χέρια, τα δόντια και το σώμα μου, κρατάω το νερό και το ρίχνω στη τουαλέτα αντί να τραβάω καζανάκι. Αν είναι χωρίς σαπούνια, το ρίχνω στα φυτά. Αν είμαι σε κτήμα, αυτά τα γκρίζα νερά περνάνε από σύστημα φιλτραρίσματος και ποτίζουν τον κήπο. • Στο κτήμα χρησιμοποιώ κομποστική τουαλέτα ή πάω στη φύση. • Μαζεύω το νερό της βροχής όπου και να’ μαι (ακόμα και σε μπαλκόνι) και ποτίζω τα φυτά μου. • Αν δεν μου αρέσει το νερό της βρύσης και έχω πρόσβαση σε νερό πηγής, γεμίζω μερικά δοχεία αντί να αγοράζω το δήθεν νερό πηγής σε πλαστικά μπουκάλια. • Επαναχρησιμοποιώ χαρτιά, πλαστικά, γυάλινα για τα πάντα. Μερικές φορές ζητάω και από μαγαζιά να μου κρατάνε γυάλινα μπουκάλια (από τσιπουράκια) για λάδια, βάμματα, δώρα, κλπ. • Μαζεύω πολλά χρήσιμα υλικά αυτά από τους κάδους σκουπιδιών/ανακύκλωσης και τις λαϊκές αγορές.• Όπου μπορώ αγοράζω χύμα, τοπικά, βιολογικά, εποχιακά επαναχρησιμοποιώντας σακούλες ή φέρνοντας τις δικές μου τσάντες. • Κάνω χειροποίητα δώρα.• Φτιάχνω και χρησιμοποιώ τα δικά μου φυσικά καλλυντικά/λάδια, πχ βαλσαμέλαιο. • Μειώνω τη χρήση του ίντερνετ.• Κάνω αλληλέγγυες κινήσεις, όσο πιο πολύ γίνεται…συνδημιουργώ αντί να το κάνω μόνη μου… • Δεν πίνω καφέ, αλκοόλ, ούτε καπνίζω.  Ιδέες για όσους… … αγοράζουν τον καφέ τους έτοιμο:  > Προσφέρετε τη δική σας κούπα κάθε φορά αντί να παίρνετε τη χάρτινη/πλαστική κάθε φορά.  … πηγαίνουν συχνά στο ζαχαροπλαστείο για λιχουδιές:  > Γεμίστε δικό σας τάπερ ή αν είναι για δώρο, επαναχρησιμοποιήστε ένα δοχείο που δεν θέλετε πλέον. Βάλτε και μια κορδέλα που κρατήσατε από κάποιο δώρο. … ψηφίζουν:  > Μαζέψτε όσα πεταμένα ψηφοδέλτια μπορείτε και προμηθευτείτε με το χαρτί των επόμενων χρόνων, για σημειώσεις (TO DO/shopping lists), εξαιρετικά για τα σκορ επιτραπέζιων παιχνιδιών, ζωγραφιές στο «Μεγάλο TABOO», προσάναμα, κλπ. Ένας γνωστός κόλλησε πολλά μαζί και έφτιαξε δικό του (τεράστιο) σημειωματάριο…. Μπορεί να είμαι ο χειρότερος εφιάλτης του καταναλωτικού συστήματος, αλλά είμαι η καλύτερη φίλη του πλανήτη. Έχω πολύ χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα (2 στρέμματα) και καθαρή συνείδηση! Αν όλοι καταναλώνανε με το δικό μου ρυθμό, θα χρειαζόμασταν το 10% του πλανήτη για να καλύψουμε τις ανάγκες μας. Το άλλο 90% θα ήταν ελεύθερο για να κάνει η φύση τη δουλειά της με την ησυχία της! Υπάρχουν πολλές ιστοσελίδες που μας βοηθούν να υπολογίσουμε το αποτύπωμά μας, όπως αυτό το ερωτηματολόγιο στα ελληνικά. Ξεκινάμε να μειώνουμε το αποτύπωμά μας, μειώνοντας το μεγαλύτερό μας συντελεστή. Αν είναι το νερό, ξεκινάμε εκεί. Αν είναι η μετακίνηση, διερευνούμε εναλλακτικές. Καθώς εφαρμόζουμε την permaculture, καλό είναι να το μετρήσουμε πάλι μετά από καιρό για να δούμε ότι το αποτύπωμά μας έχει μειωθεί. Είναι μια καλή άσκηση, γιατί έτσι συνειδητοποιούμε πως πολλές κινήσεις μας είναι πάρα πολύ κοστοβόρες για τη Γη μας. Και αν η Γη μας υποφέρει, δεν θα γλιτώσουμε. Εκτός και αν θέλουμε να τελειώνουμε ως είδος, γιατί μέχρι στιγμής, προς τα εκεί το πάμε. Αρκεί να κρατάμε το τελευταίο smartphone και να φοράμε την τελευταία λέξη της μόδας καθώς στουμπώνουμε την τελευταία μας μπουκιά χοιρινού και σκουπιζόμαστε με μια καθαρή χαρτοπετσέτα. * Από την προσεχή ελληνική έκδοση του εγχειριδίου permaculture, “earth user’s guide to permaculture” της Rosemary Morrow.  Τίνα Λυμπέρη  Πηγή: kangouro.gr